Brodnica i okolice. Odezwa do nauczycieli i uczniów

1 kwietnia 1938 roku, na skutek zmian administracyjnych, Pomorze powiększyło się o blisko 850 tys. mieszkańców. Wśród nich byli również rypinianie oderwani od województwa warszawskiego i "przyszyci" do Pomorzan i brodniczaków. Choć nie wszystkim się to podobało, do nowej rzeczywistości trzeba było przywyknąć, a zapraszał do tego rodziców i uczniów m.in. pomorski kurator oświaty

Gdy 1 kwietnia 1938 roku ogłoszono w kraju zmiany administracyjne, część społeczeństwa pomyślała, że to prima aprilis. Jednak szybko się okazało, że państwo nie żartuje. Tak rypinianie z województwa warszawskiego zostali przeflancowani do Pomorza. Wielu brodniczan nie mogło uwierzyć, że na Pomorzu trzeba będzie się posunąć, by zrobić miejsce dla mieszkańców długo zagranicznego Rypina i zaprosić rypiniaków do wspólnej kompanii Pomorzan. Choć po obu stronach nie brakowało oponentów takiej decyzji, sprawa stała się faktem. Krawcami, których wytypowano do pozszywania tych różnych kawałków materii w jedną zgrabną szatkę o nazwie Wielkie Pomorze mieli zostać nauczyciele. Kilka dni później dr Antoni Ryniewicz, kurator pomorskiego okręgu szkolnego, za pośrednictwem prasy, powitał nową brać szkolną, zachęcając również rypinian do poznania swojej nowej dzielnicy, w której przyszło im żyć. Słowo Pomorskie, wydane w niedzielę, 3 kwietnia 1938 roku (1938.04.03, R.18, nr 77) opublikowało artykuł pod tytułem: "Piękna i wspaniała jest Ziemia Pomorska - odezwa kuratora w pierwszym dniu pracy wskrzeszonego okręgu szkolnego pomorskiego".
Treść była następująca: "- Do wszystkich urzędów podległych dyrekcji i kierowników szkół oraz ogółu nauczycielstwa i młodzieży szkolnej okręgu szkolnego pomorskiego. 1 kwietnia br. kuratorium okręgu szkolnego pomorskiego przejęło szkolnictwo czterech powiatów z województwa poznańskiego (bydgoskiego, inowrocławskiego, szubińskiego i wyrzyskiego) i czterech powiatów z województwa warszawskiego (lipnowskiego, nieszawskiego, rypińskiego i włocławskiego), oddając równocześnie kuratorium warszawskiemu szkolnictwo powiatu działdowskiego. Zmiany te wynikają ze znacznego powiększenia obszaru województwa pomorskiego, które w ten sposób zyskuje naturalne warunki do spełnienia ważnych zadań, jakie w obecnym okresie dziejów przypadają Ziemi Pomorskiej."

Jak piękne jest Pomorze

"W tej chwili uroczystej dla Pomorza, a więc i dla szkolnictwa pomorskiego, witam serdecznie nowych towarzyszy pracy: wszystkich pracowników szkolnych i oświatowych i sto kilkadziesiąt tysięcy uczniów i uczennic szkół, znajdujących się na terenach wyżej wymienionych. Równocześnie pragnę zwrócić się do wszystkich pracowników szkolnych i oświatowych tutejszego okręgu, jak też i do całej młodzieży szkolnej pomorskiej, by im w pamiętnym dniu dla naszego okręgu uprzytomnić, jak ta Ziemia Pomorska jest naprawdę godna naszej miłości, naszej czci i dumy. Nie przemawia przeze mnie uwielbienie dla >kraju lat dziecinnych, który wedle słów Mickiewicza, pozostanie dla każdego >święty i czysty, jak też najmilszy i najpiękniejszy. Jedyne to zaślepienie, które zasługuje na cześć. Otóż takiemu szlachetnemu wprawdzie, ale w każdym razie zaślepieniu nie ulegam, bo Pomorze nie jest moją stroną rodzinną. Pochodzę z województwa krakowskiego. Przed wojną pracowałem szereg lat w województwach stanisławowskim i lwowskim, po wojnie pięć lat na Pomorzu, kilka miesięcy na Wołyniu, parę lat w województwach: wileńskim, nowogródzkim, białostockim i łódzkim, następnie przez osiem lat w Warszawie i znów od siedmiu miesięcy na Pomorzu. Poznałem więc bezpośrednio Polskę, przejechałem, a w znacznej części i przeszedłem pieszo rozmaite strony prawie wszystkich naszych województw. Podkreślam te szczegóły ze swego życia, gdyż one upoważniają mnie do stwierdzenia, że moja pochwała Pomorza, oparta na poważnej znajomości całej Polski, ma warunki zupełnej bezstronności. Województwo pomorskie jest naprawdę wspaniałe. Krajobrazowo ustępuje ono tylko pewnym częściom południowej Polski, krainie podhalańskiej i podkarpackiej. Wszystkie inne województwa muszą pod względem krajobrazu ustąpić pierwszego miejsca Pomorzu. Cudna kraina, przepasana przez królową rzek polskich, Wisłę i to najpiękniejsza jej część, najszersza, najbardziej majestatyczna, brzemienna w masy wód wszystkich dopływów, z ostatnim pomorskim, Wieżycą. Krajobraz na całym Pomorzu miły dochodzi w dwóch miejscach do wyjątkowej piękności: na prawej stronie Wisły - Pojezierze Brodnickie z licznymi wzgórzami, jeziorami i lasami, na lewej - Bory Tucholskie, graniczące z Pojezierzem Kaszubskim, wsławionym pod nazwą Kaszubskiej Szwajcarii. Południowy brzeg Pomorza opiera się na malowniczym jeziorze Gople, a o północny biją silne wody Bałtyku. Do piękności krajobrazu, przemawiającego swą krasą do każdego, a więc i do cudzoziemca, dochodzą liczne wspomnienia, które dla oka i serca polskiego stanowią główny czar Ziemi Pomorskiej. Z jeziorem Gopłem łączą się najstarsze polskie legendy o kołodzieju Piaście, założycielu naszej dynastii rodzimej, dzięki której nazwała poetka wszystkich Polaków >królewskim szczepem piastowym, a >w szmaragdowe fale Bałtyku spłynęła nasza krew i łzy, jak głosi cudna pieśń Warmiaka Nowowiejskiego. Stolica Pomorza, Toruń, wydała na świat największego polskiego uczonego Mikołaja Kopernika, którego pomnik wznosi się na rynku toruńskim z dumnym napisem: >Thoruniensis, terrae motor, solis caelique stator. Inne miasto pomorskie, z którego tylko mała część przeszła do Polski, mianowicie Piła, jest miejscem urodzenia Staszica, jednego z naszych największych i najbardziej zasłużonych ludzi. Z Pomorza też pochodzi Wybicki, twórca hymnu narodowego. Pomorzanin miał więc to szczęście, że wyraził w pieśni uczucia całego narodu, że stworzył hymn, którego słowa proste i uczuciowe oddają widocznie najlepiej treść naszej duszy narodowej, skoro w nich naród polski znalazł swoje odbicie i uznaje za swoją pieśń reprezentacyjną."

Przybywa nam obywateli

"Z barwnym i bogatym we wspomnienia krajobrazem łączą się wspaniałe dzieła sztuki i techniki. Znane w całej Polsce kościoły gotyckie Torunia, Chełmna, Chełmży i Pelplina. Na najświetniejszy moment dziejów naszych, bo na rok Unii Lubelskiej, wypada budowa słynnego ratusza w Chełmnie, tej perły polskiego renesansu. Z czasów nowożytnych można by wymienić znaczną ilość miast pomorskich, mających nowożytne urządzenia miejskie, przede wszystkim bogatą, przemysłową Bydgoszcz z wielką ilością gmachów, wspaniałych ulic i ogrodów, piękny i poważny Grudziądz i sławne zdrojowiska solankowe: Ciechocinek i Inowrocław. Wreszcie należy oddać hołd dziełu najnowszemu, dumie współczesnej Polski, mianowicie Gdyni, która jest ukochanym i najbardziej imponującym wyrazem naszej tężyzny i naszej tęsknoty do morza. Kraj ten zamieszkuje lud zwarty, wierny swoim uczuciom narodowym i katolickim, nie dopuszczający w tym względzie żadnych odchyleń. Nie można by lepszej sobie straży wyobrazić nad Bałtykiem, niż ten lud zaprawiony od tylu wieków do boju o polskość tej ziemi, do boju zwycięskiego, że przypomnę sławny >Związek Jaszczurczy" z połowy XV wieku. Cnotami tymi zyskał on sobie w całej Polsce cześć i podziw; bliższe poznanie Pomorzan zdobywa również dla nich uczucie serdecznej miłości i przywiązania. Otóż właśnie ta piękna Ziemia Pomorska, ozdobiona licznymi dziełami sztuki i techniki, brzemienna w wielkie wydarzenia historyczne i mogąca słusznie chlubić się swymi wiernymi, pracowitymi i uczciwymi synami jest naszym województwem. Cała Polska czuje instynktownie, że tu, na Pomorzu rozstrzygają się nasze najważniejsze zagadnienia narodowe, państwowe i gospodarcze. Chcąc należycie wyposażyć Pomorze do spełnienia tych zadań, rząd i izby ustawodawcze ustanowiły znaczne powiększenie jego granic. W ten sposób do dawnej ludności przybywa 850.000 nowych współobywateli, by wspólnie pełnić zaszczytną i odpowiedzialną straż nad ujściem Wisły i na naszym jedynym wybrzeżu morskim. Przejęci ważnością tych zadań złóżmy sobie w tej chwili historycznej uroczyste przyrzeczenie, że całą naszą miłość i energię skierujemy ku temu, by wydobyć z naszej Ziemi Pomorskiej i oddać na usługi całej Ojczyźnie wielkie zasoby duchowe, którymi w ciągu długich stuleci Pan Bóg zawsze ją darzył. - Dr Antoni Ryniewicz. Kurator okręgu szkolnego".