W latach 1960 – 1964 pod kierownictwem Leonarda Torwirta (1912 – 1967) odsłonięto na jednym z filarów fary malowidła z 1582 r. (malowidło to określenie, niewnikające w technikę wykonania: fresk, polichromia i in.). Po nagłej śmierci L. Torwirta prace kontynuowano odkrywając następne malowidła na sklepieniu prezbiterium. Ówczesny proboszcz parafii pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brodnicy, ksiądz Józef Małkiewicz, po ukończeniu prac w 1971 r. złożył wszystkim, którzy wsparli je finansowo, pisemne podziękowania do których załączył zdjęcie, odkrytego w wyniku pracy konserwatorów, Abrahama.
[ZT]25931350[/ZT]
Na sklepieniu prezbiterium
Nie jest dziś łatwo odczytać malowidła umieszczone na sklepieniu prezbiterium, najstarszej części brodnickiej świątyni. Jedno z tych malowideł przedstawia praojca Abrahama – jedną z centralnych postaci Starego Testamentu – żyjącego przypuszczalnie w czasach legendarnego króla Nimroda, tego samego, który dobre 4 tys. lat temu, wpadł ponoć na pomysł budowy wieży Babel. Według Księgi Rodzaju (17:1-5) nim Bóg nazwał go Abrahamem zwano go Abram. Na malowidle podniesiony palec wskazujący Abrahama, potomka Adama w 21. pokoleniu, kieruje nasz wzrok na długą brodę – jeden z jego atrybutów w chrześcijańskiej ikonografii – i podkreśla jednocześnie adresowane do nas przesłanie patriarchy. Na banderoli, umieszczono napis wykonany gotycką minuskułą (textura quadrata), używaną szczególnie w XIV i XV wieku; „Abraham * extendit ma * ”.
Ostatni obcięty wyraz to „manum”. Na końcach sferycznego rombu ograniczającego malowidło, na osi wschód-zachód, wokół zworników łączących łuki gwiaździstego sklepienia prezbiterium, widoczne są rozchodzące się we wszystkie strony świata wijące się elementy roślinne, symbolizujące ciągle odradzające się życie.
Wyciągnięte ramię (do zadania ciosu)
„Extendit manum” to tytuł najważniejszego, późnośredniowiecznego, niemieckojęzycznego muzycznego utworu o charakterze pasji i datowanego na przełom XIV i XV wieku. Utwór nawiązuje do wersu 22:10 Księgi Rodzaju. Łacińskie „extendit manum” to „wyciągnięte ramię” (w tym wypadku do zadania ciosu). Oparta na ewangelicznym tekście kompozycja, zbliżona do oratorium, przypisywana jest Heinrichowi z Sant Gallen (ur. ca 1350 – zm. po 1397 r.), teologowi żyjącemu w Pradze. Treścią utworu jest biblijna opowieść opisująca wydarzenia związane ze złożeniem Bogu w ofierze Izaaka (według tradycji muzułmańskiej był to Izmael, pozamałżeński, pierwszy syn Abrahama).
[ZT]25725552[/ZT]
W przypowieści tej, opisanej w pierwszej księdze Biblii należącej do Starego Testamentu i zarazem do Tory (pierwsza część hebrajskiej Biblii), Bóg wezwał Abrahama do złożenia mu w ofierze ukochanego, mającego być protoplastą nowego narodu, syna. Gdy Abraham podniósł uzbrojone w nóż ramię, aby pozbawić Izaaka życia, archanioł Zadkiel powstrzymał go przed ostatecznym czynem; Abraham dał już Bogu wystarczający dowód swojej bezgranicznej wiary i miłości. Przypowieść ta, nosząca w Starym Testamencie nazwę Akeda, świadcząca o różnych obliczach Boga (wymagający i bezwzględny – Elohim, oraz litościwy i miłujący – JHWH), pobudziła wielowiekową dyskusję teologów dotyczącą zachowania Stwórcy.
Abraham łączy 3,9 miliarda ludzi
Ze starszego, nieślubnego syna Abrahama, Izmaela, wzięły w następnych pokoleniach swój początek narody islamu, za to następcy Izaaka są protoplastami narodu żydowskiego i judaizmu. Od wnuka Izaaka – Judy – wziął nazwę rodzący się naród żydowski. W judaizmie ma z kolei swoje korzenie chrześcijaństwo. W Nowym Testamencie, Abraham poprzez linię Izaaka (patriarcha miał 8 synów z trzech kobiet) wymieniany jest nie tylko jako przodek Jezusa z Nazaretu, ale także jako „symbol niezłomnej wiary”. Trzy monoteistyczne religie – judaizm, islam i chrześcijaństwo, ze wszystkimi swoimi nurtami; katolicyzmem, prawosławiem i tradycyjnymi wyznaniami protestanckimi – nazywane są łącznie religiami abrahamowymi. Abraham łączy dziś około 3,9 miliarda ludzi.
[ZT]25707807[/ZT]
Wymowa malowidła pochodzącego szacunkowo, jak wskazują detale i historia fary, z pierwszej połowy XV wieku, jest jednoznaczna; nie traćmy wiary w Boga także w chwilach, gdy życie za jego wolą, wystawi nas na ciężką próbę.
Tajemnice brody
Wracając do brody Abrahama; w Starym Testamencie znajdują się nieostro sformułowane pasaże, które mogą być odczytywane jako zakaz obcinania czy przycinania przez mężczyzn włosów poniżej skroni. We wszystkich trzech abrahamowych religiach, broda u mężczyzn może być widziana, w zależności od interpretacji niejasnych wersów, jako dzieło Boga, którego nie należy zmieniać. Zalecenie to przestrzegane jest do dziś przez ortodoksyjnych wyznawców tych religii.
Według legendy pochodzącej ze źródeł muzułmańskich, Bóg widząc, iż 100 letni w momencie narodzenia się Izaaka, Abraham jest wyśmiewany, a jego żona Sara podejrzewana o cudzołóstwo, zmienił wygląd Izaaka i uczynił go dalece podobnym do Abrahama. Od tego momentu nikt już nie mógł wątpić w ojcostwo stulatka. Aby można było jednak odróżnić syna od ojca, zmienił Bóg ojcu brodę na siwą. Abraham był pierwszym człowiekiem, który miał siwe włosy. Wiek Sary, która w momencie narodzenia Izaaka liczyła, zgodnie z przekazami, 90 wiosen (zmarła w wieku 127 lat) dał się łatwo wytłumaczyć „cudem” za wolą Boga.
[ZT]25689558[/ZT]
Inna legenda opowiada o spotkaniu 175-letniego Abrahama z o rok od niego starszym, trzęsącym się i mówiącym z trudem aniołem. Po spotkaniu Abraham zaczął prosić Boga aby zabrał go już do siebie i oszczędził stanu w jakim znajdował się anioł. I Bóg go wysłuchał. Abraham został pochowany obok Sary w grocie w Hebron, w której później spoczął także Izaak. Miejsce ich spoczynku czczone jest przez wszystkich wyznawców abrahamowych religii. Jest to od wieków cel pielgrzymek muzułmanów, chrześcijan i żydów.
Kapelusz i inne symbole
Twórca brodnickiego malowidła przedstawił Abrahama w stożkowatym kapeluszu. To charakterystyczne nakrycie głowy, noszone przez związanych z tradycją żydów, stało się dla żydów niemieckich od 1180 roku obowiązkowe. W 1215 roku IV sobór laterański zalecił wprowadzenie widocznych elementów stygmatyzujących dla wszystkich europejskich nie-chrześcijan. W konsekwencji, w niektórych krajach wprowadzono w miejsce żółtego kapelusza, żółty naszyty na wierzchnie odzienie pierścień.
[ZT]25660411[/ZT]
Prowadzący koczownicze życie Abraham, zwany w Koranie Ibrahimem, rozmawiając z Bogiem i słuchając własnego wewnętrznego głosu, dożył w zadowoleniu – tak zresztą jak i Izaak – sędziwych dni. Bóg okazał się w ich życiu bogiem litościwym i miłującym – JHWH (tzw. tetragram, symbol bez przyporządkowanego dźwięku, niewypowiedziane imię Boga, od XVIII w. odczytywany jako Jahwe).
[ZT]25635849[/ZT]
Krew zaczęła lać się strumieniami później, po tym jak pojawili się „interpretatorzy” zestawiający jak puzzle księgi opisujące legendarne wydarzenia i ogłaszający światu w zależności od składanki, swoje nauki. W centrum rozważań nie znalazło się to co łączy – wspólny ojciec – a to, co dzieli; różne matki Izaaka i Izmaela oraz widzenie Mesjasza (Chrystusa). Korzyści wynikające z manipulowania uczuciami wiernych odkryli z czasem i ziemscy władcy. „Gott mit uns”, „Bóg, Honor i Ojczyzna”, „Allah jest największy, śmierć niewiernym”. A wszystko w imię tego samego, jedynego Boga.
cdn.
Stefan Albrecht
[email protected]
23.05.2020
Źródła:
* Praca zbior., Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Tom XI, Zeszyt 2, Warszawa 1971
* Dr. G. Weil, Biblische Legenden der Muselmänner. Aus arabischen quellen zusammengetragen und mit judischen sagen verglichen, Frankfurt a. M. 1845
* www.bibelwissenschaft.de
* heiligenlexikon.de//BiographienA/Abraham.htm
* www.uibk.ac.at/theol/leseraum/bibel/gen22.html
* de.wikipedia.org (hasła: Heinrich von St. Gallen, Judentracht, Jakob)
* pl.wikipedia.org (hasła: Pomazaniec, Sobór laterański IV, Księga Rodzaju, Akeda)
0
0
0
0
0
0
Brak komentarza, Twój może być pierwszy.
Dodaj komentarz