Bohaterski lekarz z brodnickiego szpitala

Te ciężkie czasy naznaczały odgłosy rozstrzeliwań i dobiegające zewsząd wieści o rozmaitych tragediach spowodowanych przez okupanta. Zbrodniarze robili, co chcieli, będąc panami życia i śmierci tutejszej ludności. Gdy inteligencja i okoliczni ziemianie jako pierwsi ulegali eksterminacji, nieco inaczej miał wyglądać los tutejszych lekarzy. Jako że mogli oni okazać się potrzebni niemieckiej machinie wojennej, ich los nie do końca bywał przesądzony.

Gdy 24 sierpnia 1939 roku ogłoszono w Polsce mobilizację, objęła ona również lekarzy. W czasie II wojny światowej i okupacji w szpitalu brodnickim i poza nim leczyli lekarze: H. Bogner (1942), W. Braunert, Filipowicz, K. Hammesfahr, S. Heß, Marceli Kubiak (1939-1945), Marian Karwat (od 1919 r.), P. Kunth (od 1940 r.), T. Kurzętkowski (1939-41), H. Liessenfeld (1939), J. Maćkowski (1939-1944), E. Schwamm (1942), F. Smoczyński (od 1939), N. Wiwatowski (1942-45). Do tego warto doliczyć akuszerki – H. Glaw (1942). O. Jablonowski (1942), A. Töpper (1942), M. Schlinter, B. Wrona – oraz brodnickich dentystów: G. i B. Brendel, H. Edsen, L. Kerski, V. Marie, J. Mischke, N. Quade, G. Waleczkowski i H. Zelglarski, a także aptekarzy – E.Dreihs, H. Labriga, A. Trautmann.

Na początku roku 1940 nowym zarządcą szpitala w Rypinie po Niemcu nazwiskiem Kamm, został młody chirurg i członek NSDAP – niejaki Falk, który pełnił tę funkcję w rypińskiej lecznicy aż do końca wojny. Asystentem Falka na oddziale chirurgicznym został młody lekarz Nikodem Wiwatowski, którego w 1942 roku przeniesiono do Brodnicy, a w zamian przysłano Alfreda Przewoskiego. W ten sposób w roku 1942 chirurg Nikodem Wiwatowski (1908-1945) trafił nad Drwęcę.

Jego postać zasługuje na uwagę z racji współpracy z polskim podziemiem. Otóż lekarz Wiwatowski nosił pseudonim „Kazik”, a po przybyciu nad Drwęcą, mając stopień podporucznika AK, stanął na czele sekcji sanitarnej brodnickiego inspektoratu AK pod kryptonimem „Browar”.

Warto tu wspomnieć, że gdy inny brodnicki lekarz Feliks Smoczyński, po powrocie z przesiedlenia z Wąbrzeźna wraz z rodziną powrócił do Brodnicy dopiero pod koniec 1944 roku – został również wymieniony jako członek konspiracyjnego ZWZ-AK działającego w Brodnicy pod kryptonimem „Malina” na terenie inspektoratu „Browar”. Czy chirurg Wiwatowski wciągnął go do działalności konspiracyjnej, czy Smoczyński podjął ją już wcześniej – pozostaje otwarte i warte zbadania.

Jako żołnierz polskiego podziemia niepodległościowego Nikodem Wiwatowski umieszczał na oddziale chirurgicznym brodnickiego szpitala zagrożonych aresztowaniem akowców. Te osoby, udając chorych pacjentów, zgłaszały się do Wiwatowskiego na umówione hasło, dzięki czemu trafiały na szpitalne łóżko w celu przeczekania niebezpieczeństwa. Do brodnickiej lecznicy mieli trafiać również angielscy jeńcy – zbiegowie z brodnickiego obozu jenieckiego. Otrzymywali tu dokumenty, ubrania i inne niezbędne rzeczy, a następnie przerzucani byli poza powiat brodnicki. To pod kierunkiem Nikodema Wiwatowskiego przygotowywano w Pokrzydowie magazyn lekarstw i środków opatrunkowych na wypadek spodziewanego zbrojnego wystąpienia ludności polskiej. Jak wiadomo, pod koniec 1944 roku Niemcy odkryli ten magazyn, a 2 stycznia 1945 roku lekarz Wiwatowski został aresztowany i przewieziony do Bydgoszczy.

Zginął w czasie transportu więźniów zwanego „marszem śmierci” w 1945 roku.