Brodnica. "Sokoły" znowu działają

Minęło 105 lat od utworzenia w Brodnicy Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", co miało miejsce 25 września 1913 roku. Obecnie organizacja została reaktywowana i skupia 10 dorosłych i 50 dzieci na czele z naczelniczką Katarzyną Brózdą i długoletnią prezes Heleną Szczepaniak

TEKST ARCHIWALNY Z ROKU 2018

W 1922 roku brodnickie sokolęta otrzymały w darze z niemieckiej Westfalii swój pierwszy sztandar, który przepadł w czasie okupacji. W tym roku reaktywowane "Sokoły" świętują 20. rocznicę odnowienia sztandaru sprzed wojny. - Od lat wczesnoszkolnych mój dziadek opowiadał mi o swoim udziale jako żołnierza w II wojnie światowej, gdy walczył za swój kraj i ojczyznę - wspomina nauczycielka wychowania fizycznego w Zespole Szkół nr 1 w Brodnicy Katarzyna Brózda, obecnie także nowa naczelniczka TG "Sokół". - Fascynowało mnie to i zawsze chciałam aktywnie działać dla mojego kraju. Chętnie brałam udział w uroczystościach państwowych i patriotycznych. Dlatego Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" jest dla mnie taką organizacją, w której mogę okazać swoje oddanie dla Polski poprzez działania patriotyczno-sportowe.

Reaktywacja od kwietnia

15 lat temu, podejmując pracę w Zespole Szkół nr 1 w Brodnicy, Katarzyna Brózda zaczęła działać w "Sokole" za namową pani prezes Heleny Szczepaniak, wspólnie z koleżankami Jolantą Wójcik i Małgorzatą Pierścionek-Sarnowską. Ich działalność polegała na trenowaniu młodych "Sokołów" i braniu udziału w pokazach gimnastycznych oraz wieczornicach patriotycznych. W 2008 roku wspólnie zorganizowały w Brodnicy festyn. Z powodu choroby pani prezes ich działalność została jednak zawieszona. Od kwietnia tego roku nastąpiła jednak reaktywacja. Znowu rozpoczęto pokazy gimnastyczne w szkole, a Katarzyna Brózda przyjęła funkcję naczelnika TG "Sokół" z nadania pierwszej po wojnie prezes Heleny Szczepaniak.

Obecnie brodnicka organizacja zrzesza już 10 osób dorosłych i 50 dzieci. Niestety bez stałego lokum.

- Przed wojną towarzystwo posiadało ziemię pod budowę placówki, ale po wojnie została tylko na tę pamiątkę nazwa ulica Sokołów - twierdzi Katarzyna Brózda. - Teraz liczymy na otrzymanie jakiegoś pomieszczenia. Obecnie spotykamy się w naszej szkole, a zarząd i naczelniczki w mieszkaniu pani prezes Szczepaniak. Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" w Brodnicy nie posiada żadnych środków, za które by można snuć bardziej śmiałe i rozległe plany organizacyjne na przyszłość.

- Bieżące potrzeby pokrywają rodzice "Sokoląt", a dorośli pełnią swoje funkcje społecznie i pracują za darmo. Mimo tego planujemy prowadzić zajęcia gimnastyczne nie tylko dla dzieci, ale też dla seniorów głównie przez udział w uroczystościach patriotycznych. Chcemy także uczestniczyć w ogólnopolskim oraz międzynarodowym zlocie "Sokoła" - twierdzi naczelnik Brózda.

Działaczki TG "Sokół" planują również odmłodzenie organizacji poprzez wciągnięcie do wspólnych działań jak najmłodsze dzieci. - Od września tego roku w każdy wtorek, od godz. 17 w Zespole Szkół nr 1 w Brodnicy przy ul. Matejki 5 prowadzimy zajęcia gimnastyczno-taneczne, na które zapraszamy chętnych - wyjaśnia Katarzyna Brózda. - Naszym celem jest nauczenie młodych ludzi umiłowania ojczyzny poprzez udział w uroczystościach patriotycznych oraz prezentowanie nabytych umiejętności gimnastycznych podczas różnorodnych imprez na niwie sportu i kultury. W miniony wtorek z okazji setnej rocznicy odzyskania niepodległości "Sokół" urządził pokazy gimnastyczno-taneczne stu dzieci. Impreza została zakończona w hali OSiR otwarciem wystawy dorobku brodnickich sokołów przez burmistrza Jarosława Radacza.

Zaczęło się 105 lat temu

"Sokół" jest jedną z najstarszych polskich organizacji patriotyczno-wychowawczych. W swych założeniach nawiązywał on do tradycji zakonów rycerskich. W związku z tym jego zasadniczym celem było kształtowanie cnót rycerskich i obywatelskich, co współcześnie należy rozumieć jako pracę wychowawczą z młodzieżą, mającą na celu obudzenie uczuć patriotycznych oraz osobistych - ofiarności, dyscypliny, pracowitości, a więc tych, które mogą służyć ojczyźnie. Dla osiągnięcia powyższych celów polski "Sokół" popularyzował m.in. gimnastykę, szermierkę, wioślarstwo, jeździectwo, kolarstwo i zapasy. Prowadził również działalność kulturalno-oświatową (m.in. poprzez kształcenie nauczycieli gimnastyki) i niepodległościowo-patriotyczną. Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" zorganizowano także w Brodnicy.

W latach 1912-13 organizacja działała tajnie, a od 25 września 1913 oficjalnie. Liczyła ona wówczas 20 członków na czele z prezesem Stanisławem Nowackim. Działalność brodnickiego gniazda "Sokoła" przerwała pierwsza wojna światowa (1914-18). TG na krótko reaktywowano w 1918 roku. Jednak po kilku miesiącach jego działalność rozbili Niemcy. Reaktywacja nastąpiła dopiero 23 czerwca 1922 roku z inicjatywy Hipolita Szatkowskiego. Ogólnie stan Okręgu VI Lubawskiego (wraz z Brodnicą) w roku 1922 zrzeszał 592 sokołów (mężczyzn), 182 sokolice (kobiety) oraz sokolęta - 84 chłopców i 43 dziewczęta. W roku 1922 Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" otrzymało swój sztandar. Był on darem od polskich władz zlikwidowanego gniazda "Sokoła" w Gelsenkirchen-Bulmke w niemieckiej Westfalii. Zarząd brodnickiego "Sokoła" tworzyli: prezes Franciszek Różański, wiceprezes Kazimierz Wierusz-Kowalski, sekretarz Hipolit Szatkowski, zastępca Jan Mrugalski, skarbnik Bolesław Słoszewski i naczelnik Maksymilian Bosiacki. Oddziałem żeńskim kierowała Irena Janaszkowa. Panowie Szatkowski, Słoszewski i Mrugalski od 2 marca 1924 roku weszli w skład Przewodnictwa Okręgu usytuowanego w Lubawie. Prezesem został druh Henryk Piskorski, a naczelnikiem druh kapitan Maksymilian Bosiacki - obaj również z Brodnicy. Większość brodniczan w składzie władz okręgowych zadecydowała pośrednio o przeniesieniu stolicy "Okręgu VI. lubawskiego" do Brodnicy. W latach trzydziestych brodnickie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" podjęło się ambitnego planu budowy własnej sokolni. Miała się w niej mieścić sala do ćwiczeń gimnastycznych oraz organizacji przedsięwzięć kulturalno-rozrywkowych. Inwestycję zlokalizowano przy nowo powstającej ulicy, którą nazwano ulicą Sokołów. Plany przerwała wojna.

Na podstawie:

A. Bogucki, "Towarzystwo Gimnastyczne >Sokół na Pomorzu 1893-1993", Bydgoszcz 1997.

J. Wultański, "Towarzystwo Gimnastyczne >Sokół w Brodnicy", [w:] "Szkice Brodnickie", red. K. Grążawski, Brodnica 1993.

Michał Terech, "O zlotach Sokolich", [w:] "Przewodnik Gimnastyczny >Sokół", Warszawa 1929.